Με τον όρο κατάθλιψη ή μείζων καταθλιπτική διαταραχή αναφερόμαστε σε μία ψυχική ασθένεια, η οποία χαρακτηρίζεται από κακή διάθεση, έντονο αίσθημα μελαγχολίας και απώλεια ενδιαφέροντος ή ευχαρίστησης. Πολλές φορές, συγχέεται με τη θλίψη, διαφέρει, όμως, από αυτή, καθώς τα συμπτώματά της έχουν μεγαλύτερη ένταση και διάρκεια (πάνω από δύο εβδομάδες), ενώ, ταυτόχρονα, προκαλούν σοβαρές δυσλειτουργίες στην καθημερινότητα του ατόμου. Σήμερα, η κατάθλιψη αποτελεί μια κοινή διαταραχή παγκοσμίως και υπολογίζεται ότι ένας στους 11 ανθρώπους θα βρεθεί αντιμέτωπος μ’αυτή κάποια στιγμή στη ζωή του. Ακόμη, εμφανίζεται σε άτομα διαφόρων ηλικιών, συμπεριλαμβανομένων των βρεφών/παιδιών, των εφήβων, των ενηλίκων και των ηλικιωμένων, με συνηθέστερη ηλικία έναρξης τα 25-40 έτη. Επίσης, επηρεάζει και τα δύο φύλα, ωστόσο παρουσιάζεται με μεγαλύτερη συχνότητα στις γυναίκες, πιθανώς εξαιτίας ορμονικών και κοινωνικών παραγόντων. Το άτομο που πάσχει από κατάθλιψη τείνει να βιώνει αισθήματα ενοχής, αναξιότητας, απελπισίας, ενώ δε λείπουν και οι σωματικές ενοχλήσεις. Παράλληλα, συντηρεί αρνητικές σκέψεις για τον τρόπο που αντιλαμβάνεται τον εαυτό του και το περιβάλλον του, με άμεσες συνέπειες στην εργασία του, αλλά και στη προσωπική και κοινωνική του ζωή. Σε αυτό το σημείο τονίζεται ότι η κατάθλιψη ενδέχεται να συνυπάρχει με άλλες ασθένειες (π.χ. αγχώδεις διαταραχές) και ενίοτε μπορεί να είναι απόρροια παρενεργειών ενός φαρμάκου, καταχρήσεων (χρήση ουσιών, αλκοόλ) ή να έπεται του τοκετού.
Συμπτώματα
- Μειωμένη/ καταθλιπτική διάθεση
- Αρνητικές σκέψεις
- Χαμηλή αυτοεκτίμηση
- Αίσθημα αναξιότητας
- Απώλεια ενδιαφέροντος και ευχαρίστησης
- Ευερεθιστότητα
- Κοινωνική απόσυρση
- Αίσθημα κόπωσης
- Ενοχές
- Απελπισία
- Επιβράδυνση
- Άγχος και φόβος
- Διαταραχές της όρεξης (αύξηση/απώλεια βάρους)
- Διαταραχές ύπνου (αϋπνία, υπερυπνία)
- Μειωμένη σεξουαλική επιθυμία
- Δυσκολία στη συγκέντρωση και τη μνήμη
- Αυτοκτονικός ιδεασμός
Προκειμένου να γίνει διάγνωση της κατάθλιψης, τα συμπτώματα πρέπει να αφορούν το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας και να καλύπτουν ένα διάστημα δύο εβδομάδων και άνω.
Αίτια
Η βασικότερη αιτία της κατάθλιψης είναι το στρες (κυρίως το επίμονο και παρατεταμένο), το οποίο μπορεί να προκύψει από την ιδιοσυγκρασία του ατόμου, το οικογενειακό και το κοινωνικό του περιβάλλον. Πιο συγκεκριμένα, σχετικά με την προσωπικότητα, ο αρνητικός τρόπος σκέψης, η χαμηλή αυτοπεποίθηση και η τελειομανία αποτελούν γνωρίσματα που πυροδοτούν τη νόσο. Στη συνέχεια, σε ό,τι έχει να κάνει με το οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον, οι συνηθέστεροι επιβαρυντικοί παράγοντες είναι τα τραυματικά γεγονότα στα πρώτα χρόνια της ζωής του ατόμου ή και αργότερα (κακοποίηση, απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου, πένθος),η οικογενειακή δυσλειτουργία, το εργασιακό περιβάλλον, η οικονομική κατάσταση, το διαζύγιο, το πολιτισμικό υπόβαθρο, καθώς και μια σειρά άλλων σημαντικών μεταβολών στη ζωή του. Επιπρόσθετα, μεταξύ των αιτιών που ενοχοποιούνται για την εκδήλωση κατάθλιψης αναφέρεται μία διαταραχή στην ισορροπία των νευροδιαβιβαστών του εγκεφάλου και, συγκεκριμένα, παρατηρούνται μειωμένα επίπεδα σεροτονίνης, ενός νευροδιαβιβαστή που σχετίζεται άμεσα με τη διάθεση, τη σκέψη, τη μνήμη και τη συγκέντρωση. Επιπλέον, είναι κοινή η άποψη ότι οι ορμονικές μεταβολές μπορούν να οδηγήσουν στην κατάθλιψη, με χαρακτηριστικά παραδείγματα τις ορμονικές αλλαγές της εφηβείας, την εγκυμοσύνη και την εμμηνόπαυση στις γυναίκες. Όσον αφορά την κληρονομικότητα της νόσου, αυτή ακόμα διερευνάται όχι, όμως, στο πλαίσιο της μεταβίβασης αυτούσιας της διαταραχής, αλλά ενός γονίδιου σε λανθάνουσα μορφή, το οποίο ενδέχεται να εκφραστεί κάτω από ορισμένες συνθήκες. Τέλος, ευρέως διαδεδομένη είναι και η γνώμη που στηρίζει την επίδραση εποχικών παραγόντων (έλλειψη φωτός/ηλιοφάνειας, συννεφιά, κακοκαιρία), ιδίως σε χώρες όπου το χειμερινό κλίμα διαρκεί περισσότερο.
Τρόποι αντιμετώπισης
Η πιο ενδεδειγμένη μορφή θεραπείας της κατάθλιψης είναι η ψυχοθεραπεία, η οποία σε πολλές περιπτώσεις, ανάλογα με τη σοβαρότητα της νόσου, συνδυάζεται με φαρμακοθεραπεία. Η εκδήλωση και η σοβαρότητα των συμπτωμάτων, συχνά, διαφέρει από άτομο σε άτομο. Πέραν, όμως, της απαραίτητης βοήθειας από τον ειδικό ψυχικής υγείας, υπάρχουν και τρόποι αντιμετώπισης τους οποίους μπορείτε να υιοθετήσετε στην καθημερινότητά σας.
- Επιλέξτε τη συναναστροφή με υποστηρικτικό δίκτυο συγγενών και φίλων. Σε αυτή τη φάση της ζωής σας είναι σημαντικό να μιλάτε με άτομα εμπιστοσύνης και να τους εκφράζετε τις σκέψεις και τα συναισθήματά σας. Αμέσως το βάρος σας θα μοιραστεί.
- Αποφύγετε την κοινωνική απόσυρση και επιλέξτε να βγείτε μία βόλτα, ακόμα κι αν δεν νιώθετε ότι θα αποκομίσετε την επιδιωκόμενη ευχαρίστηση από αυτή.
- Προτιμήστε την παρέα με αισιόδοξους ανθρώπους, αφού η θετική ενέργεια είναι μεταδοτική.
- Υιοθετείστε τη συστηματική άσκηση ως τρόπο ζωής. Μπορείτε να επιλέξετε ανάμεσα σε κάποιο σπορ που σας ευχαριστεί, στο γυμναστήριο ή και στο απλό περπάτημα έξω στον δρόμο.
- Αφιερώστε χρόνο στον εαυτό σας. Επιλέξτε μία ημέρα της εβδομάδας ή του μήνα, η οποία θα είναι αφιερωμένη σε εσάς και τις αγαπημένες σας δραστηριότητες, μακριά από τις υποχρεώσεις και τα βάρη της καθημερινότητας.
- Κοιμηθείτε και χαλαρώστε. Βεβαιωθείτε ότι ξεκουράζεστε όσο πρέπει και ότι διαθέτετε έστω και λίγο από τον χρόνο σας σε στιγμές χαλάρωσης.
- Εκτεθείτε στο φως της ημέρας. Η επαφή με τον ήλιο και το φως (φωτοθεραπεία) αυξάνει τα επίπεδα της σεροτονίνης στον εγκέφαλο και, συνεπώς, συμβάλλει στη βελτίωση της διάθεσης.
- Περιορίστε την καφεΐνη. Αν ανήκετε στην κατηγορία των ατόμων που επηρεάζονται από τις υψηλές δόσεις καφεΐνης, τότε ελαττώστε τον καφέ. Επιδρά στο νευρικό σύστημα και σας καθιστά ανήσυχους και αγχωμένους, γεγονός που επιβαρύνει την καταθλιπτική διάθεση.
- Καταναλώστε περισσότερα φρούτα, λαχανικά και προϊόντα ολικής άλεσης, τα οποία, από τη μία, αυξάνουν τη σεροτονίνη και, από την άλλη, συμβάλλουν στο αίσθημα εγκράτειας και αυτοελέγχου, το οποίο μειώνει το στρες.
