Ο θυμός, συχνά, συγκαταλέγεται στα αρνητικά συναισθήματα, εφόσον έχει συνδεθεί, στην κοινή γνώμη, με σοβαρές συνέπειες στη ζωή του ατόμου. Συνήθως, συσχετίζεται με μια σειρά άλλων αρνητικών συναισθημάτων, συμπεριλαμβανομένης της θλίψης, της απελπισίας, της ματαίωσης, της ανασφάλειας, της απόρριψης και του στρες. Εκδηλώνεται είτε ανεξέλεγκτα και παρορμητικά (έντονη λεκτική ή/και σωματική έκφραση) είτε με τη μορφή της απώθησης, όπου το θυμώμενο πρόσωπο καταπιέζει και εσωτερικεύει τον θυμό που αισθάνεται, με συνέπεια να μην τον εκφράζει αποτελεσματικά. Ωστόσο, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι αποτελεί ένα από τα βασικά συναισθήματα που νιώθει ο άνθρωπος και, μάλιστα, μπορεί να λειτουργήσει προσαρμοστικά. Δεν είναι ο θυμός καθεαυτός επιζήμιος, αλλά οι ενέργειες που προκύπτουν από αυτόν.
Αίτια
Ανευρίσκεται μια ποικιλία παραγόντων, υπεύθυνων για την εκδήλωση του συναισθήματος του θυμού, οι οποίοι συνοψίζονται παρακάτω ως εξής:
- Αίσθημα απειλής της σωματικής ακεραιότητας
- Κλονισμός της αυτοεκτίμησης
- Έντονο στρες
- Διάψευση προσδοκιών
- Αποτυχία εκπλήρωσης στόχων
- Τραυματικά γεγονότα
- Περιβαλλοντικές συνθήκες (ακραίες θερμοκρασίες, δυνατοί θόρυβοι κ.ά)
- Καταστάσεις (κούραση, κίνηση στον δρόμο, πείνα, αϋπνία)
- Δυσκολία στην έκφραση των συναισθημάτων
- Μη αποτελεσματικοί τρόποι επικοινωνίας
- Γνωστικές παραποιήσεις (βιαστικά συμπεράσματα, σκέψη «άσπρο-μαύρο»)
- Ανάγκη για κυριαρχία
- Οικογενειακό περιβάλλον
Συνέπειες
Ο θυμός προκύπτει από ένα στρεσογόνο ερέθισμα/ κατάσταση, επομένως, οι επιπτώσεις του στο σώμα και στον ψυχισμό του ατόμου είναι ανάλογες με αυτές του στρες. Πιο συγκεκριμένα, παρατηρούνται:
- Αύξηση των καρδιακών παλμών
- Αύξηση της πίεσης του αίματος
- Γαστρεντερικά προβλήματα
- Ευάλωτο ανοσοποιητικό σύστημα (χαμηλή αντίσταση σε ιούς/παθογόνους μικροοργανισμούς ή άλλες ασθένειες, δυσκολία στην ανάκτηση των σωματικών δυνάμεων)
- Αϋπνία
- Ψυχοσωματικά νοσήματα
- Κεφαλαλγία
- Καταθλιπτικά συμπτώματα
- Παραβατική συμπεριφορά
- Δυσκολία στις διαπροσωπικές σχέσεις
- Γενικευμένη ανησυχία
Τρόποι αποτελεσματικής διαχείρισης
Είναι αξιοσημείωτο, όπως προαναφέρθηκε, ότι ο θυμός αποτελεί ένα υγιές και φυσιολογικό συναίσθημα, το οποίο,μάλιστα, συμβάλλει στην προστασία του ατόμου από μια πιθανή απειλή, στην κινητοποίησή του, στην αποφυγή θυματοποίησής του και στη συναισθηματική του αποφόρτιση. Όλα τα παραπάνω,όμως, προϋποθέτουν ορθή έκφραση του συναισθήματος και όχι έντονη, δυσλειτουργική εκδήλωσή του. Προκειμένου,λοιπόν, να επωφεληθούμε της προσαρμοστικής λειτουργίας του θυμού, είναι σημαντικό να τον διαχειριζόμαστε αποτελεσματικά και να μην τον αφήνουμε να μας ελέγχει.
1) Αναγνωρίστε το συναίσθημα. Προκειμένου να διαχειριστείτε το θυμό σας είναι, πρωτίστως, απαραίτητο να αντιληφθείτε ότι είστε θυμωμένοι. Πώς, όμως, μπορεί να γίνει αυτό; Αρχικά, παρατηρήστε τις μεταβολές που συμβαίνουν στο σώμα και στον ψυχισμό σας, οι οποίες θα σας βοηθήσουν να προχωρήσετε στο επόμενο βήμα, που είναι η ταυτοποίηση του συναισθήματος που σας έχει κυριεύσει, δηλαδή η αναγνώριση και η κατονομασία του (χαρά, λύπη, θυμός, φόβος κ.ά). Έτσι, στην περίπτωση του θυμού, που μελετάμε τη δεδομένη στιγμή, θα εντοπίσετε μια σειρά σωματικών και ψυχικών αλλαγών που περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, αύξηση των καρδιακών παλμών, σφίξιμο των μυών και ένα αίσθημα μειωμένης αυτοσυγκράτησης, οι οποίες όχι μόνο θα σας βοηθήσουν να συνειδητοποιήσετε τη συναισθηματική σας κατάσταση, αλλά μπορούν να λειτουργήσουν και προειδοποιητικά, ως ένδειξη θυμού,προφυλλάσσοντάς σας, κατ’ επέκταση, από μια επερχόμενη “έκρηξη”. Επομένως, είναι πολύ σημαντικό να “διαβάζετε” το σώμα σας και να ερμηνεύετε τα σημάδια που σας δίνει.
2) Εντοπίσετε την αιτία. Αφού ηρεμήσετε, είναι χρήσιμο να αναζητήσετε την αιτία που σας εξώθησε στα άκρα. Είναι φυσιολογικό να επιθυμεί κάποιος να αμυνθεί όταν αισθάνεται ότι απειλείται με οποιονδήποτε τρόπο, είναι, όμως, εξίσου βασικό να αναλογίζεται τι κρύβεται πίσω από το αίσθημα του θυμού. Η αναζήτηση, λοιπόν, της αιτίας δύναται να δώσει απαντήσεις σε ερωτήματα όπως “Για ποιον λόγο αντέδρασα με αυτόν τον τρόπο”; “Τι σκεφτόμουν εκείνη την ώρα”; “Τι ήταν αυτό που με θύμωσε τόσο πολύ”; και να οδηγήσει το άτομο σε ένα βαθύτερο επίπεδο αυτογνωσίας.
3) Δεσμευτείτε στην απόφασή σας να διαχειριστείτε το θυμό σας και αποδείξτε έμπρακτα στον εαυτό σας και στους γύρω σας ότι η προσπάθειά σας είναι αληθινή. Μείνετε στις πράξεις και όχι στα λόγια.
4) Απομακρυνθείτε από την “απειλή” όταν είστε θυμωμένοι. Όταν νιώθετε ότι αρχίζετε να χάνετε τον έλεγχο, είναι σκόπιμο να παίρνετε τον χώρο και τον χρόνο σας, ώστε να σκεφτείτε τι συνέβη, να χαλαρώσετε και να αποφύγετε μια ενδεχόμενη σύγκρουση. Μπορείτε, ακόμη, να μετρήσετε μέχρι το 10 και να αποπροσανατολίσετε για λίγο τη σκέψη σας από το στρεσογόνο γεγονός. Σε κάθε περίπτωση, όταν ηρεμήσετε, βεβαιωθείτε ότι θα επανέλθετε στο ζήτημα που αφήσατε στη μέση.
5) Αναζητήστε αποτελεσματικούς τρόπους επικοινωνίας. Ό,τι σας απασχολεί είναι καλό να το εκφράζετε. Κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει τι θέλουμε εάν δεν το επικοινωνήσουμε εμείς οι ίδιοι. Συνεπώς, είναι ωφέλιμο να μιλάτε για όσα νιώθετε, να τα εξωτερικεύετε και να τα γνωστοποιείτε στα πρόσωπα αναφοράς, χωρίς εντάσεις και φωνές.
6) Γίνετε καλοί ακροατές. Ακούστε τι έχει να σας πει ο συνομιλητής σας και κατανοήστε τον. Μην βιάζεστε να απαντήσετε και να αντιπαρατεθείτε. Σκεφτείτε πριν μιλήσετε και αναλογιστείτε τις συνέπειες των πράξεών σας. Μην ξεχνάτε ότι σκοπός μιας συζήτησης δεν είναι η κυριαρχία και η ανάδειξη ενός “νικητή”, αλλά η εποικοδομητική επίλυση προβλημάτων, η ανταλλαγή απόψεων και η ανεύρεση της “χρυσής τομής” μεταξύ των συνομιλητών.
7) Εξασκηθείτε σε τεχνικές χαλάρωσης. Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, ο θυμός και το στρες είναι δύο έννοιες άρρηκτα συνδεδεμένες μεταξύ τους, επομένως, η εκπαίδευση σε τεχνικές χαλάρωσης αποδεικνύεται ιδιαίτερα αποτελεσματική. Πέρα από την προσωρινή ανακούφιση που προσφέρουν, μπορούν να έχουν και μακροχρόνια επίδραση, εφόσον εκπαιδεύουν το άτομο στον έλεγχο του σώματός του και συμβάλλουν στη δημιουργία ενός πιο ήρεμου τρόπου ζωής.
8) Τροποποιήστε τις δυσλειτουργικές σκέψεις. Ο θυμός συνδέεται, τις περισσότερες φορές, με παράλογο τρόπο σκέψης και γνωστικές παραποιήσεις από την πλευρά του ατόμου (καταστροφοποίηση, σκέψεις αδικίας, καχυποψίας και άλλα). Συνεπώς, κρίνεται απαραίτητη η διερεύνηση αυτών των σκέψεων και η αναδόμησή τους με τη βοήθεια ενός ειδικού ψυχικής υγειας.
9) Γυμναστείτε. Η άσκηση βοηθά στην άμεση εκτόνωση του θυμού και στην ευεξία του ατόμου. Ωστόσο, συνίσταται η τήρηση της ισορροπίας, διότι η κούραση, από την άλλη πλευρά, θα επιφέρει τα αντίθετα αποτελέσματα.
